Natuur in je buurt is belangrijk voor egels

De populatie egels in Vlaanderen is op tien jaar tijd bijna gehalveerd. Deze trend zien we in verschillende Europese landen. De precieze oorzaak voor deze achteruitgang is nog niet gekend. Mogelijke pistes zijn het verdwijnen van geschikt leefgebied, de daling van de biomassa aan insecten en het verkeer. Egels zijn insecteneters die een voorkeur hebben voor ‘randzones’, waar een grote diversiteit aan insecten te vinden is, zoals bosranden, hagen en heggen. Door veranderingen in ons landbouwlandschap en het verstedelijken van gebieden zijn veel hagen en heggen op de schop gegaan. Daarom lijken egels zich te hebben aangepast aan onze tuinen, bermen en parken. Maar dit brengt wel enkele uitdagingen met zich mee, zoals bijvoorbeeld gevaarlijke wegen, gebruik van pesticiden en vijvers met te steile oevers waar de egels niet uit kunnen klimmen als ze erin vallen. Recent onderzoek toont nu aan dat het voorkomen van natuur in en dichtbij een stad cruciaal kan zijn voor het overleven van de egel in verstedelijkte omgeving.

Verschillende soorten nesten

Om de uitdagingen die de egels tegenkomen in verstedelijkt gebied beter te begrijpen, onderzocht een team van Noorse wetenschappers waar egels nesten bouwen en hun winterslaap houden. Egels maken verschillende soorten nesten. Tijdens het actieve seizoen maken egels, vaak meerdere, zogenaamde dagnesten, waar ze doorheen de dag zich terugtrekken om te rusten. Vrouwtjes maken ook voortplantingsnesten waar ze de jongen in werpen en grootbrengen. En in de winter maakt een egel een winternest om zijn winterslaap in te houden. 

Zenderonderzoek

De onderzoekers rustten 9 egels uit met een zendertje en volgden van augustus tot november 2022 waar de egels liepen en waar ze hun nest bouwden. De gezenderde egels hadden een territoriumgrootte van ongeveer 11 tot 22,2 hectare en verplaatsten zich naar schatting tot 667 meter per nacht. In een verstedelijkte omgeving wil dat zeggen dat egels ‘s nachts tijdens hun verplaatsingen op zoek naar voedsel of een partner vaak meerdere keren de weg moeten oversteken en zo het risico lopen om aangereden te worden. Het verbinden van tuinen met elkaar, zodat een egel van de ene tuin naar de andere kan lopen via een haag of een gat in de omheining (een egelwegel), heeft dus een grote impact op het overleven van egels. In hun territorium gebruikten de gezenderde egels verschillende dagnesten en wisselden ze gedurende de onderzoeksperiode regelmatig van dagnest. Eén egel gebruikte zelfs tot 10 verschillende dagnesten. Ook al overlapten de territoria van enkele egels elkaar, de egels gebruikten enkel hun eigen nest en nooit die van een andere egel. Die dagnesten werden gemaakt in of onder garages en veranda’s, en in natuurlijke biotopen zoals onder een haag of struik of in een bos. Het nestmateriaal bestond uit plantaardig materiaal dat in de buurt werd gevonden, maar in twee nesten werd ook afval (plastic en papier) gebruikt. Eén egel sliep in een bloemenborder zonder gebruik te maken van nestmateriaal.  

Winterslaap onder boomwortels

Slechts drie egels konden gezenderd blijven tot aan de winterslaap. Twee individuen maakten voor hun winterslaap een nest onder de wortels van een boom in een klein bosperceel. Deze egels vonden voldoende nestmateriaal, zoals bladeren en gras, in de buurt van het nest. De derde egel maakte een winternest onder de wortels van een taxus in een haag langs een weg. Deze egel vond weinig nestmateriaal in de buurt en moest beroep doen op taxusnaalden en plastic afval. 

Natuur in je buurt is belangrijk voor egels

Uit deze studie en ook uit eerdere studies uit verschillende andere landen blijkt dat egels in verstedelijkte omgeving voor hun winterslaap een voorkeur hebben voor bossen en dat ze liefst natuurlijk materiaal gebruiken als nestmateriaal. Ze slapen daarbij vooral graag onder de wortels van bomen. Dat soort habitat is vaak schaars in verstedelijkte omgeving. Stukjes natuur behouden en creëren in en rond steden, blijkt dus erg belangrijk te zijn voor de egelpopulatie. 

Tekst: Sanne Ruyts (Natuurpunt Studie)